Vrouwen nemen het voortouw in de vaccinwetenschap

We weten niet wie het eerst op het idee van vaccinatie kwam, maar wat we wel weten is dat vrouwen vandaag de dag het voortouw hebben genomen bij de ontwikkeling van nieuwe vaccins, waaronder die tegen Covid-19. 

Geschiedenis van vaccins

We weten niet wie op het idee kwam om een patiënt opzettelijk te besmetten met een dodelijk virus om hen te beschermen tegen toevallige blootstelling. De eerste aanwijzing voor deze praktijk komt uit het China van de 10e eeuw, toen een kanselier zijn oudste zoon verloor aan de pokken en een manier zocht om de rest van zijn familie te beschermen. 

Van hieruit lijkt het idee zich over de wereld te hebben verspreid, via India en Afrika. Het idee kwam naar Amerika via slaven uit Afrika. En het kwam in Europa terecht via handelaars die het naar Turkije brachten langs de zijderoute, waar Europese ambassadeurs er kennis mee maakten.

Tot het begin van de 19e eeuw verwees de term inenting alleen naar variolatie (van variola = pokken), de voorloper van het pokkenvaccin, dat koepokken-inenting of vaccin-inenting werd genoemd (van vacca = koe). In 1861 werd voorgesteld om de termen vaccin en inenting uit te breiden tot andere beschermende procedures die werden ontwikkeld tegen besmettelijke ziekten, zoals griep, mazelen, polio, difterie, kinkhoest, tetanus en tuberculose. 

De vrouwen die vandaag het verschil maken

Volgens de Verenigde Naties is 70% van de gezondheid- en sociaal medewerkers vrouw. Dit plaatst vrouwen in de voorste gelederen van de strijd tegen de Covid-19-pandemie. Zij hebben te maken met zowel het virus als de psychologische gevolgen die de pandemie en de ziekte voor de patiënten hebben. En dan zijn er nog de vrouwen die het voortouw hebben genomen bij de ontwikkeling van vaccins tegen het virus.

Zowel de vaccins van Pfizer/BioNTech als die van Moderna zijn gebaseerd op RNA. De meest essentiële onderzoek ontwikkeling op het gebied van RNA heeft een snellere ontwikkeling van het vaccin mogelijk gemaakt en maakt het gemakkelijker om het op grote schaal te produceren. Beide zijn in de huidige situatie van essentieel belang. 

De ontdekking die dit mogelijk heeft gemaakt is gedaan door Katalin Karikó. Jarenlang werd haar idee, dat mRNA gebruikt kon worden tegen ziektes, als te radicaal beschouwd, waardoor ze geen financiering kreeg. Uiteindelijk ontwikkelden Karikó en haar voormalige collega Drew Weissman een methode om synthetisch mRNA te gebruiken om ziekten te bestrijden. Die ontdekking vormt nu de basis van het Covid-19-vaccin.

Het vaccin van Oxford/AstraZeneca is een vector-vaccin, dat in iets meer dan een weekend werd ontworpen door prof. Sarah Gilbert, die gebruik kon maken van een aanpak die zij had ontwikkeld voor een vaccin tegen het Mers-virus. Gilbert heeft een lange geschiedenis in de wereld van het vaccine-onderzoek en heeft eerder gewerkt aan malaria, griep en ebola.

Er zijn nog veel meer vrouwen die veel werk hebben verzet in de strijd tegen Covid. Zoals Dr. Kizzmekia Corbett, die een van de belangrijkste wetenschappers is achter het vaccin van de Amerikaanse regering; Nita Patel, leider van het "all female" team van Novavax; en Anika Chebrolu, een 14-jarige die een belangrijke molecuul heeft geïdentificeerd die het coronavirus zou kunnen afremmen. 

En dan zijn er nog heel veel vrouwen die buiten de medische wereld werken, zoals Ramida Juengpaisal, die heeft geholpen bij het opzetten van de Thaise nationale Covid-19 tracker; en Megs Shah en Fairuz Ahmed, die nieuwe technologie hebben ontwikkeld om diegenen te bereiken die als gevolg van Covid-19 inperkingsmaatregelen vastzitten in onveilige relaties of gewelddadige omgevingen. En er zijn er zeker nog veel meer over de hele wereld.

In de loop van de geschiedenis zijn de bijdragen van vrouwen vaak weggelaten uit de "officiële" verslagen van gebeurtenissen. Die tijden zijn voorbij, nu gaan we op zoek naar de prestaties van vrouwen en vieren die, in lijn met de ideeën achter Internationale Vrouwendag op 8 maart van elk jaar. Voor wie zich afvraagt wanneer het Internationale Mannendag is: dat is op 19 november.

Hoe werken de nieuwe Covid-vaccins?

Op 16 februari 2021 zijn er drie Covid-19-vaccins die door het EMA, het Europees Geneesmiddelenbureau, zijn goedgekeurd voor gebruik in de Europese Unie. Deze drie zijn te verdelen in twee typen, RNA- en vectorvaccins.

De RNA-vaccins bevatten een vetbolletje met daarin een instructie (code) die ervoor zorgt dat je cellen spike-eiwitten gaan maken. Dit zijn de uitsteeksels op de buitenkant van het coronavirus. Het afweersysteem herkent deze spike-eiwitten als lichaamsvreemd en gaat antistoffen maken. 

Het vectorvaccin zit een onschadelijk gemaakt verkoudheidsvirus (dat zich niet kan vermenigvuldigen) met daarin een instructie (code) die ervoor zorgt dat je cellen spike-eiwitten gaan maken. Net als bij de RNA-vaccin reageert het afweersysteem door antistoffen aan te maken.

De effectiviteit van de vaccins varieert en hangt af van de leeftijd en de gezondheidstoestand van de persoon die de injectie krijgt. Er bestaat geen 100% doeltreffend vaccin, wat betekent dat je het virus nog steeds kunt oplopen, maar uit studies is gebleken dat mensen die wel worden gevaccineerd, minder ernstig ziek worden.

De meest voorkomende, vaak milde bijwerkingen van Covid-19-vaccins die binnen enkele dagen na de injectie kunnen optreden zijn een pijnlijke en soms wat gezwollen plek op je arm daar waar je geprikt bent, vermoeidheid, hoofdpijn, spierpijn, koude rillingen, gewrichtspijn en koorts.