Wereld Bloeddonordag

Elke 14 juni roept de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) landen over de hele wereld op Wereld Bloeddonordag te vieren om mensen bewust te maken van de behoefte aan veilig bloed en veilige bloedproducten en om vrijwillige, onbetaalde bloeddonoren te bedanken voor hun levensreddende giften van bloed. De dag is ook een gelegenheid om regeringen en nationale gezondheidsautoriteiten tot actie op te roepen om adequate middelen ter beschikking te stellen en systemen en infrastructuren op te zetten om de inzameling van bloed bij vrijwillige, onbetaalde bloeddonoren op te voeren.

Waarom is bloeddonatie nodig?

Veilig bloed is nodig voor slachtoffers van ongevallen, operatie- en kankerpatiënten, kinderen met ernstige bloedarmoede, vrouwen met complicaties tijdens de zwangerschap en/of de bevalling, en ook in vele andere gevallen. De behoefte aan veilig bloed is constant, omdat bloed slechts een beperkte tijd kan worden bewaard voordat het moet worden gebruikt. Bloed en plasmadonors worden wel eens onzichtbare helden genoemd, een passende term want als je veilig bloed doneert, red je levens.

Bloed dat via een ader bij de donor wordt afgenomen, wordt bijna nooit rechtstreeks gebruikt voor bloedtransfusies. Patiënten hebben vaak slechts een specifiek deel van het bloed nodig. Een patiënt krijgt alleen het bestanddeel dat zij nodig hebben. Dit voorkomt onnodige bijwerkingen. De overige bestanddelen kunnen door andere patiënten worden gebruikt. Zo kunnen met jouw bloed meer patiënten worden geholpen.

Hoe werkt het?

Voordat je daadwerkelijk bloed doneert, word je gescreend. Je algemene gezondheid wordt gecontroleerd en je bloedgroep wordt bepaald voor je eerste donatie. Elke keer dat je bloed geeft, wordt een kleine medische screening uitgevoerd om er zeker van te zijn dat het op dat moment veilig voor je is om bloed te geven.

Het is heel belangrijk dat je eerlijk bent over de redenen waarom jouw bloed niet geschikt zou kunnen zijn. Hoewel bloed altijd wordt getest op infecties die door transfusie kunnen worden overgedragen, zoals HIV, hepatitis B en C, en syfilis, is het mogelijk dat een zeer recente infectie niet met een test kan worden opgespoord. Dit betekent dat ook al is het bloed negatief getest op een bepaalde infectie, het toch een patiënt kan besmetten die een bloedtransfusie krijgt.

De bloeddonatie zelf duurt 10-15 minuten. Je wordt zo comfortabel mogelijk gemaakt, meestal in een speciale stoel of op een bed. De binnenkant van een van je ellebogen wordt gereinigd met een antiseptische oplossing voordat een opgeleide gezondheidswerker een steriele naald, verbonden met een bloedafnamezak, in je ader inbrengt.

Het enige wat je zou moeten voelen is een lichte druk en een kort "speldenprik"-gevoel. Bloeddonatie is zeer veilig en ongemak of problemen tijdens of na de donatie zijn zeer zeldzaam. Na de bloeddonatie neem je plaats in de wachtruimte en krijg je iets te eten en te drinken, vaak zoetigheden zoals koekjes en frisdrank.

Wie kan bloed doneren?

De criteria voor wie kan doneren verschillen per land, maar bloed kan vaak worden gegeven door de meeste mensen die gezond zijn en geen infectie hebben die via hun bloed kan worden overgedragen. In Nederland kunnen mensen tussen de 18 en 65 jaar bloed geven, maar in sommige landen mogen ook jongere en oudere mensen bloed geven. Gezonde volwassenen kunnen regelmatig bloed geven, ten minste twee keer per jaar.

Jammer genoeg worden sommige perfect gezonde mensen zo goed als uitgesloten van bloeddonatie. Een van die groepen zijn mannen die seks hebben met mannen (MSM), voor wie de beperkingen van land tot land verschillen. Tijdelijke beperkingen worden soms "uitstellingen" genoemd, omdat bloeddonoren die niet in aanmerking komen, op een later tijdstip alsnog in aanmerking kunnen komen. Veel uitstellingen zijn echter voor onbepaalde tijd, wat betekent dat donaties op geen enkel moment in de toekomst worden aanvaard, wat een de facto verbod is. Zelfs mannen die een monogame relatie hebben met hun partner van hetzelfde geslacht, komen in veel landen niet in aanmerking.

Een voorbeeld van een uitstel waarvan de tijd heeft uitgewezen dat het zonder reden is, is te vinden in de Verenigde Staten. De Food & Drug Administration (FDA) van de Verenigde Staten heeft altijd beweert dat het aanbevolen uitstel van een jaar "wordt ondersteund door het beste beschikbare wetenschappelijke bewijs", maar tijdens de COVID-19-pandemie versoepelde zij de uitstelperiode tot drie maanden voor MSM en vrouwen die seks hebben met MSM.

De FDA verklaarde dat zij verwacht dat deze wijzigingen ook na het einde van de pandemie van kracht zullen blijven, wat betekent dat het oorspronkelijke uitstel van een jaar in het beste geval buitensporig was en in het slechtste geval een homofobe reactie op een stereotype. Andere landen hebben de duur van de opschorting eveneens verkort, en sommige onderzoeken de risico's van een volledige afschaffing van de opschorting.

In juli 2019 voerde Nederland een nieuw beleid in van een uitstelperiode van 4 maanden - van de oude uitstelperiode van 1 jaar voor MSM. In maart 2021 kondigde de Nederlandse regering aan dat monogame homomannen vanaf 1 september 2021 legaal bloed kunnen doneren zonder enige wachttijd.

Wereld Bloeddonordag 2021

In 2021 luidt de slogan voor Wereld Bloeddonordag "Geef bloed en houd de wereld kloppend" om de aandacht te vestigen op de essentiële bijdrage die bloeddonoren leveren om harten in de wereld te laten kloppen door levens te redden en de gezondheid van anderen te verbeteren. De specifieke doelstellingen van de campagne van dit jaar zijn:

• de bloeddonoren in de wereld bedanken en het grote publiek bewust maken van de noodzaak van regelmatige, onbetaalde bloeddonaties
• de gemeenschapswaarden van bloeddonatie te bevorderen door de solidariteit en de sociale samenhang van de gemeenschap te versterken
• jongeren aan te moedigen om de humanitaire oproep tot bloeddonatie te omhelzen en anderen te inspireren hetzelfde te doen
• het potentieel van de jeugd als partners bij de bevordering van de gezondheid tot zijn recht te laten komen.

Wie zich in Nederland als bloeddonor wil laten registreren, kan dat doen op de website van Sanquin, die verantwoordelijk zijn voor een veilige en efficiënte bloedvoorziening in Nederland zonder winstoogmerk.